Het is al lang bekend dat het belangrijkste zintuig van de hond zijn reukvermogen is. De hond ziet, denkt en herinnert als het ware in geurbeelden. Het is dus niet zo vreemd als het klinkt dat het doelgericht inzetten van het reukorgaan een positief effect op diverse vormen van probleemgedrag kan hebben.

Cor Oldenburg is de oprichter en eigenaar van de Speurhonden Instructie School te Heemskerk. Hij houdt zich bezig met speuren en zoeken in al zijn facetten en daarnaast is hij gedragstherapeut voor probleemgevende honden. Volgens hem is in veel gevallen een tekort aan actie één van de aanleidingen tot probleemgedrag bij honden en vanuit dat standpunt ontsproot bij hem het idee om speuren en zoeken als onderdeel van gedragstherapie toe te gaan passen. Na enige jaren intensief experimenteren en onderzoeken kwam hij tot de opzienbarende conclusie dat een aantal problemen wel degelijk te verhelpen of in ieder geval flink te verbeteren zijn door middel van een op maat gesneden speurprogramma.

Het reukorgaan van de hond
De hondenneus is een klein wondertje, zeker als men het vergelijkt met ons eigen gebrekkige reukvermogen. Honden ruiken vele duizenden malen beter dan de mens en de organen die een hond in staat stellen geuren waar te nemen zijn dienovereenkomstig veel uitgebreider. Zowel het aantal reukcellen als het gebied in de hersenen waar de opgenomen lucht verwerkt wordt zijn vele malen groter dan bij ons. Honden worden doof en blind geboren en in die omstandigheden blijven ze de eerste weken van hun leven. Als ze erg oud worden kan het zijn dat het gehoor en het gezichtsvermogen afneemt of zelfs geheel verdwijnt. De hondenneus echter werkt vanaf de tweede dag na de geboorte en blijft continue doorwerken. Hij dient als voornaamst bron van informatie maar ook als richtingaanwijzer. Zodra een geur waargenomen wordt, zowel van voren als van opzij, is een hond binnen 0,1 seconde in staat te bepalen uit welke richting de geur vandaan komt. Dat is ook de reden dan een hondenneus vochtig moet zijn. Vergelijk het met een natte vinger omhoog houden om te zien uit welke hoek de wind waait. Die neus is dus van het hoogste belang voor een hond en dat gegeven mogen we beslist niet verwaarlozen.

Honden willen snuffelen
In de praktijk blijkt echter dat veel mensen het belang van het reukvermogen van de hond in zijn hoedanigheid van informatieverstrekker schromelijk onderschatten. Snuffelen wordt al gauw erg lastig of zelf vies gevonden. Het pupje dat een zeer interessant ruikend plekje heeft ontdekt wordt weggetrokken en de hond die met zijn neus uitgebreid een drol op informatie inspecteert wordt snel meegesleurd want dat is de smerigheid ten top. Vergelijk het maar eens met een mens die wel lekker mag gaan winkelen, maar eerst een blinddoek voorkrijgt en oordopjes in. De hond die op een volkomen honds geïnteresseerde manier zijn neus in een kruis drukt om een flinke snuif informatie op te nemen kan al helemaal de wind van voren krijgen, want dat vindt men gênant. Helaas wordt hiermee volkomen voorbij gegaan aan het feit dat de hond onderdrukt wordt in één van de meest elementaire vormen van zijn wezen. Zijn informatiestroom wordt geblokkeerd. Wij geven een onbekende een hand en stellen ons voor, honden besnuffelen elkaar en krijgen op die manier dezelfde informatie binnen. Ooit gedacht aan hoe een hond zich voelt als hij plompverloren een hand op zijn kop krijgt van een wildvreemde? Dat is waarschijnlijk nu juist voor hém weer het toppunt van onfatsoen. Honden verschillen nu eenmaal van mensen op allerlei vlakken.

Probleemgedrag als gevolg van stilzitten
Juist door die verschillen kan er bij honden gedrag ontstaan wat door mensen als problematisch ervaren worden. Men spreekt dan over een hond met een probleem terwijl in de meeste gevallen de hond er zelf absoluut niet mee zit. Het zijn de mensen die een probleem hebben met het volkomen natuurlijke gedrag van een hond. Een deel van die hondenproblemen komt heel gewoon door zijn afkomst. De wolf is een gespecialiseerd jager, die in roedels leeft en een uitgebreide sociale structuur en hiërarchie kent. Binnen die groep zijn er gespecialiseerde individuen, de één voor de bescherming, de ander als jachtspecialist en een derde als kindermeisje. Aan de top staat de leider, de zogenaamde Alpha, die de verschillende taken uitstekend weet te delegeren. Boven al staat het belang van de groep voorop. In een mens/hond verhouding zie je vaak dat er van een hond veel te weinig verwacht wordt. Hij hoeft niet meer op jacht, men heeft liever niet dat de hond initiatieven ontplooit en verwacht vaak dat de hond kalmpjes tien uur ligt te wachten tot de baas van zijn werk thuiskomt. Diep van binnen is die hond nog steeds diezelfde jager en sociale partner als duizenden jaren geleden. Noodgedwongen verwordt hij echter tot een hersenloze zombie, alles staat voor hem klaar en alles wat hij moet doen wordt hem voorgekauwd. Een groot aantal honden leert daarmee leven, een ander deel heeft hier echter volstrekt niet voldoende aan en gaat zijn eigen bezigheden zoeken; de probleemhond is geboren.